Khăn rằn - Biểu tượng văn hóa của người dân Nam Bộ - Hòa Hội đặc sản miền tây quê Tôi

Giữa dòng chảy không ngừng của thời đại và sự giao thoa văn hóa sâu rộng, chiếc khăn rằn – một vật dụng tưởng chừng bình dị – vẫn giữ được vị thế đặc biệt trong đời sống và tâm hồn của người dân Nam Bộ. Không chỉ là món đồ tiện dụng, khăn rằn còn là biểu tượng văn hóa, là chứng nhân của lịch sử và là sợi dây kết nối giữa quá khứ với hiện tại, giữa con người với vùng đất phương Nam trù phú.

Từ nhu cầu sinh hoạt đến bản sắc văn hóa

Khăn rằn có từ thời khẩn hoang, sau đó dần được người dân tại các tỉnh miền Tây Nam Bộ sử dụng rộng rãi. Khác với nhiều loại khăn truyền thống trong văn hóa Việt Nam, khăn rằn đặc trưng bởi họa tiết caro với hai màu chủ đạo – đen và trắng (hoặc xanh và trắng), được dệt bằng chất liệu cotton thấm hút tốt, thích hợp với khí hậu nóng ẩm của miền Nam.

Trong sinh hoạt hàng ngày, khăn rằn có nhiều công dụng thiết thực như: quấn đầu che nắng, choàng cổ giữ ấm, lau mồ hôi khi lao động, thậm chí dùng làm võng em bé hay gói đồ. Chính sự đa năng, giản dị ấy đã khiến khăn rằn gắn bó mật thiết với người dân Nam Bộ suốt bao đời.

Khăn rằn Nam Bộ có mặt tại cửa hàng Đặc sản miền Tây Hòa Hội, số 48, đường D33, KDC Hồng Loan, quận Cái Răng, TP Cần Thơ.

Từ đồng ruộng đến sàn diễn thời trang

Sau chiến tranh, khăn rằn không bị lãng quên mà tiếp tục sống động trong lòng cộng đồng. Ngày nay, bên cạnh vai trò truyền thống, khăn rằn đã bước ra khỏi lũy tre làng để hiện diện trong nhiều không gian mới. Các nhà thiết kế thời trang Việt Nam đã khéo léo đưa họa tiết khăn rằn vào trang phục hiện đại, tạo nên sự giao thoa độc đáo giữa cổ điển và đương đại.

Tại các lễ hội văn hóa, ngày hội truyền thống, khăn rằn thường được sử dụng như một biểu tượng để tôn vinh giá trị di sản. Du khách đến miền Tây cũng thường chọn khăn rằn làm quà lưu niệm – không chỉ bởi tính tiện dụng mà còn vì ý nghĩa văn hóa sâu sắc ẩn chứa trong từng sợi vải.

Điển hình như làng nghề dệt khăn choàng Long Khánh (Hồng Ngự, Đồng Tháp), vẫn đang được gìn giữ và phát triển. Những nghệ nhân ở đây không chỉ tiếp nối nghề tổ mà còn nỗ lực sáng tạo để đưa khăn rằn đến gần hơn với thị trường trong và ngoài nước.

Khăn rằn – cầu nối giữa truyền thống và hiện đại

Khăn rằn không chỉ hiện diện trong đời sống thường nhật, khăn rằn còn là biểu tượng của tinh thần yêu nước, sự kiên cường và bất khuất của quân dân Nam Bộ trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Hình ảnh các chiến sĩ cách mạng khoác trên vai chiếc khăn rằn vừa toát lên vẻ mộc mạc, gần gũi, vừa thể hiện bản lĩnh, khí phách của người lính miền Nam. Điển hình là dịp kỉ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, một lần nữa, hình ảnh chiếc khăn rằn được tái hiện trong lễ diễu binh, diễu hành diễn ra tại TP.HCM vào ngày 30/4.

Trong xu thế toàn cầu hóa và phát triển du lịch bền vững, việc bảo tồn và phát huy giá trị của những sản phẩm văn hóa truyền thống như khăn rằn là điều cần thiết. Không chỉ dừng lại ở mặt hàng thủ công mỹ nghệ, khăn rằn đang được kỳ vọng trở thành biểu tượng nhận diện văn hóa Nam Bộ, là cầu nối giữa cộng đồng với du khách quốc tế.

Cũng như áo dài đối với phụ nữ Việt, khăn rằn mang trong mình bản sắc riêng biệt không thể hòa lẫn. Đó là bản sắc của con người phương Nam – chân chất, hào sảng, giàu nghĩa tình và đầy sức sống.

Khăn rằn Nam Bộ không chỉ là một tấm vải có họa tiết đẹp mắt. Đó là biểu tượng của tinh thần lao động, của sự gắn bó với đất và người phương Nam. Trong hành trình đi tìm bản sắc và quảng bá văn hóa Việt ra thế giới, khăn rằn xứng đáng được trân trọng như một “di sản mềm” của dân tộc – nơi lưu giữ những giá trị bền vững vượt thời gian.